ANONİM TÜRBE |
Ervah Kabristanlığı’nın kuzeyinde Kalanlar Mahallesi yolu üzerinde bulunmaktaydı.1929 yılında dönemin Belediye başkanı tarafından kör kazmaya teslim edildi.
Yıkılma sebebini Merhum Konyalı tuğlalardan yararlanmak için olduğu eserinde aktarmaktadır.
Türbenin kim adına yaptırıldığı gösteren bir kitabe günümüzde mevcut değildir.Merhum Konyalı eserinde türbenin Aksaray’ın Moğol valisi Taceddin Mutez adına yaptırıldığını aktarmaktadır.Bununla beraber yapının inşa ettirildiği dönem konusunda da birçok fikir öne sürülmektedir.
Genel itibariyle yapının;
XII.y.y’ın ilk çeyreği ile son çeyreği arası ve XIII.y.y’ın ilk çeyreği ile son çeyreği arası inşa ettirildiği düşünülmektedir.
ESLİM PAŞA HATUN TÜRBESİ |
Konyalı,Mehmed Hamzakadı’dan öğrendiği bilgiler yardımıyla Ervah Kabristanlığı’na bir sırtta Eslim Paşa Harun’a ait mezar taşından bahsetmektedir.
Eslim Paşa Hatun Türbesi II.Bayezid döneminde Ahi Süleyman tasarrunda olduğunuda Doğan Yörük’ün eserinden öğrenmekteyiz.
Eslim Paşa Hatun Karamanoğulları’nın ileri gelenlerinden Sudun Ağa’nın kızıdır.
Sitte Nefise Hatun adında bir kız kardeşide bulunmaktadır.
NEFİSE HATUN TÜRBESİ |
Türbenin günümüzde nerede bulunduğu konusunda herhangi bir bilgi mevcut değildir.
Merhum Konyalı türbenin Fatih Sultan Mehmet dönemi il yazıcı defterlerinde isminin geçtiği aktarmaktır.
Fatih Sultan Mehmet döneminde türbenin tasarrufunun Mehmed Çelebi’de olduğunu Doğan Yörük’ten öğrenmekteyiz.
Nefise Hatun Mübarek Şah’ın kızı olup Mevlana Celaleddin Rumi soyundan gelmektedir.
HANİ HÜSAMEDDİN ÇELEBİ TÜRBESİ|
Türbenin nerede olduğu tespit edilememiştir. Hani Hüsameddin Çelebi Hacı Mahmud’un oğludur.
Türbenin 1500-1522 yılları arasında vakıf defterine kayıtlı vakfiye bilgisinide Doğan Yörük’ten öğrenmekteyiz.
HANİ YUSUF AĞA VE EMRE BEY TÜRBESİ |
Türbenin günümüzde nerede olduğu tespit edilememiştir. Doğan Yörük II.Bayezid ve Kanuni dönemlerinde türbe olarak III.Murad döneminde ise cüz vakfına dönüştürülerek deftere kaydedildiğini belirtmektedir.
ZİNCİRLİ TÜRBE |
Merhum Konyalı’dan öğrendiğimiz bu türbenin yeri tam bilinmemekle beraber ismi itibariyle Zinciriye Medresesi yakınlarında bulunma ihtimali yüksektir.
Merhum Konyalı 1476 yılı Fatih Sultan Mehmed Dönemi Aksaray vakıflarını tespit eden defterin 185.A sayfasında Çeşme Mahallesi Mescid’in vakıfları arasında bu türbeninde olduğu belirtmektedir.
Zekai Erdal ise türbenin en azından Beylikler Dönemi’ne ait olabileceğini bahsetmektedir.
KERİMÜDDİN MAHMUD OĞLU MEHMED TÜRBESİ |
Konyalı’nın Coğlaki Mahallesi’nde Şaban Cevizci’nin 611.nolu ikamet yerinde olduğu söylediği Kerimüddin Mahmud oğlu Mehmed’in türbesi günümüzde mevcut değildir.
Konyalı, okuduğu kitabe kitabesinde H.723 M.1323 yılında vefat ettiği yazmaktadır.
Bu türbe şahsımca yeri tespit edilmeye çalışıldı lakin Coğlaki mahallesini neredeyse didik didik etmeme rağmen türbeye rastlayamadım.
AKSARAYLI TARİHÇİ KERİMÜDDİN MAHMUD |
Kerimüddin Mahmud Aksaray-î, Aksaraylı büyük bir tarihçi,bilgin ve devlet idarecisidir.
Yazdığı Müsâmeretü'l-Ahbâr isimli eser günümüzde İbn Bîbî'nin el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye'sinin ardından Selçuklu tarihi hakkındaki yazılan en önemli kaynak niteliğidindedir.
Kerimüddin Mahmud’un 1332-1333 yıllarında vefat ettiği tahmin edilmektedir. Kabri şerifi bugün tam olarak nerede olduğu tespit edilememiştir lakin kaynaklar Ervah Kabristanlığı’nda Somuncu Baba’ya yakın bir mevkiide olduğunu belirtmektedir.
Konyalı ilk önceleri mezar taşının Ervah Kabristanlığı’nda bulunduğunu daha sonra Belediye deposuna kaldırıldığı belirtmektedir (Konyalı,1974:2469).
Kerimüddin Mahmud’a ait mezar taşı Mehmed Hamzakadı tarafından tespit edilerek kitabesi okumuştur.
Kitabede şu ifadeler yazmaktadır (Konyalı,1974:2470); Allah-u Teala’nın rahmetine muhtaç, günahı bağışlanmış zayıf kulu Rum diyarından Aksaray’lı Muhammed oğlu Kerimüddin Mahmud 724 yılının Cumadelahire ayının 27’sinde fena darından beka darına göç etti
(7 Haziran 1327).
KILIÇ BABA |
Kılıç Baba’nın kabri şerifleri günümüzde nerede olduğu tespit edilememiştir. Konyalı eserine kabri şeriflerin Kızılay Binası’nın altında kaldığı belirtmektedir.
M.Fırat Gül çalışmalarında ise halk ile yaptığı istişare sonucu bugün Medaş binası olarak bilinen binanın ön tarafında bulunan çeşmenin civarında olabileceği tahmininde bulunmaktadır.
Hemen şunu da belirtelim ki Medaş binasının bulunduğu yer daha önceleri Kızılay Binası olarak kullanılmaktaydı.
Konyalı Aksaray’da bu zat’ın soyuna dayanan kişilerin olduğunuda ifade etmiş ve Kılıç Baba hakkında şu menkıbeyi anlatmıştır:
Kılıç Baba’nın bir ailede kılıcı varmış ve bu kılıcı Ramazan ve Kurban Bayramlarında Ulu Camii’nde imam minbere çıkarken bu aileden bir erkek imama kılıcı verirmiş. Konyalı kılıcın Kazım isminde bir çoçukta olduğu ifade ederek çoçuğa ulaşamağıdını belirtmiştir.
CELAL BABA |
Konyalı Celal Baba kabri şeriflerinin Şirket Sokakta yani Azmi Milli sokakta olduğunu belirtmektedir. Ne acıdır ki belediye türbenin bulunduğu yere dükkan yaptırması sonucu türbe dükkanlar arasında kalmıştır ve günümüze kadar gelememiştir.
İbrahim Hakkı Konyalı Cemal Baba’nın adını taşıyan bir cami ve mahalleden bahseder ama ne cami nede mahalle günümüzde bulunmamaktadır. Bu türbe hakkında günümüzde yeri ve kime ait olduğu hakkında herhangi bir bilgi, kitabe ve vesika mevcut değildir.
Burada şu noktayı belirtmek isterim ki Belediyenin 1994 yıllığında Celal Baba’nın ve Kılıç Baba’nın ismi geçerken 2000 yıllığında geçmemektedir.Maalesef iki türbede maalesef bilinçsizlik sonucu günümüze gelememiştir.
SADİ BABA TÜRBESİ |
Konyalı Sadi Baba kabri şeriflerinin Pamucak Mahallesi’nde Taşpınarlı Mustafa’nın bahçesinde olduğunu belirtmektedir.
Şahsımca tespit etmeyen çalıştığım bu mezarı maalesef tespit edemedik. Konum itibariyle Paşacık ve Taşpazar Mahallelerini baştan aşağıya gezmeme rağmen rastlayamadım.
Zat hakkında herhangi bir bilgiye veya kitabeye mevcut değildir. Ancak Konyalı, Şemmaz Tok ile bahçeden bulduğu mermer serpuşlu bir mezar taşı üzerini okumuştur.
Bu türbe hakkında günümüzde yeri ve kime ait olduğu hakkında herhangi bir bilgi, kitabe ve vesika mevcut değildir.
FERİŞTAH HATUN TÜRBESİ
Ervah Kabristanlığı’nda Perakzade Hüsnü Efendi’nin aile mezarlığının civarında mezarının olduğu söylenmektedir fakat incelemelerimizde mezarın yerini tespit edemedik. Mezarı ziyaret eden Konyalı kitabeyi okumuş ve bize yazanları şu şekilde aktarmıştır;
Feriştah adıyla maruf Ahî Mehmed’in kızı rahmetli Fatma Hatun 760 yılı Zilkadesinin beşinde fenâ evinden bekâ evine göçtü (Konyalı,1974:2201). Feriştah Hatun Ahi Yunus oğlu Ahi Mehmed’in kızıdır.
Feriştah Hatun veya Melek Hatun Bedir Muhtar Mahallesi’nde kendi adını taşıyan bir mescid inşa ettirmiştir. Sonra mescidin yanına Sinan adında bir hayırsever Feriştah Hatun Camii’ni inşa ettirmiştir. H.1310 yılında ise Şeyh Mehmed Rüştü tarafından onarımı yapılmıştır.
Camii ve mescid günümüzde mevcut olup kullanılabilir durumdalardır. Fakat Feriştah Hatun’un mezarı günümüzde mevcut değildir.
AHİ MEHMED TÜRBESİ
Feriştah Hatun’un babası olan Ahi Mehmed’in Gazipaşa İlkokulu’nun doğu kısmında yer alan bir mezar taşı olduğunu Konyalı’dan öğrenmekteyiz. Günümüzde Ahi Mehmed’e ait türbeye veya bahsedilen mezar taşını tespit edemedik.
Konyalı Ahi Mehmed’in mezar taşını okumuş ve H.750 M.1320-21 yıllarında vefat ettiğini ifade etmiştir (Konyalı,1974:2202).
ŞEYH MEHMED RÜŞTÜ TÜRBESİ
Konyalı Şeyh Mehmed Rüştü Efendinin mezarının Bayram Baba Tepesinin kuzey tarafında bulunduğunu ifade etmektedir.Fakat mezar tespit edilememiştir. Şeyh Mehmed Rüştü Feriştah Hatun Camii’ni H.1310 yılında onarmıştır.
TEMRE BABA TÜRBESİ
Temre Baba kabri şeriflerinin lise binasının güney tarafında bulunduğu söylenmektedir. Kabri şerif açık türbe şeklinde Çukurbahçe denilen yerde medfun bulunmakta idi.
Halk tarafında bu türbenin toprağı çamur haline getirilerek yara yerlerine sürüp şifa aramaktalarmış.Hem halkın bilinçsizliğinde hem de bakımsızlıktan türbe günümüzde yok olmuştur.
Konyalı Fatih Sultan Mehmet Han ve II.Bayezid dönemi vakıflarında ismi geçen Emre Bey olacabileğini halk tarafından Temre şeklinde telafuz edildiği yönünde tahmininde bulunmaktadır (Konyalı,1974:1500).
Tahminimizce halk tarafından temre yani egzama hastalığına şifa getirildiği düşünüldüğü için Temre ismi ile anılmıştır.
Bu türbe hakkında günümüzde yeri ve kime ait olduğu hakkında herhangi bir bilgi, kitabe ve vesika mevcut değildir.
MURAT BABA TÜRBESİ
Murat Baba’nın kim olduğu hakkında hiçbir bilgiye ulaşamadık. Zatı Selçuk Peker’in kitabından öğrenmekteyiz. Selçuk Peker halk ile yaptığı istişare sonucu halk tarafından zat’a atfedilen menkıbeler dinlemiş ve bizlere aktarmıştır.
Bu türbe hakkında günümüzde yeri ve kime ait olduğu hakkında herhangi bir bilgi, kitabe ve vesika mevcut değildir.
ALAADDİN ALİ BEY MEZAR TAŞI
İ.Hakkı Konyalı Coğlaki mahallesinde Arap Hadice adında bir kadının evinin bahçesinde bulunduğunu ifade etmektedir ancak günümüzde tespit edilememiştir.
Kitabesinde ‘’Emirlerin ve büyüklerin meliki’’ ifadesi bulunmaktadır. H.755 yılında vefat etmiştir. Babasının adı Toman’dır.
EMİR ALİ HOCA KIZI KUTLU HATUN-EMİR ALİ HOCA KIZI AFŞİN HATUN
İ.Hakkı Konyalı Coğlaki mahallesinde Nevşehirli Bakırcı Mehmed adında bir şahsın evinin bahçesinde bu mezarların bulunduğunu ifade etmektedir.
Bu mezarlarda medfun bulunanların isimleri şöyledir:
1.Emir Ali Hoca kızı Kutlu Hatun H.751/M.1350-51
2.Emir Ali Hoca kızı Afşin H.751/M.1350-51
EDHEM BEY MEZAR TAŞI
Ervah Kabristanlığı girişinde (restorasyon öncesi) kapının sol tarafında yerleştirilmiş bir mezar taşı olduğu ifade edilmektedir ancak şuanda mezar taşı mevcut olmamakla beraber nerede olduğu konusunda bilgi mevcut değildir.
Edhem Bey Babuk Han’ın torunudur ve Sipahi komutanıdır.
SONUÇ
Aksaray ile ilgili paylaşım çalışmamızın ikinci konusu olan “Günümüze Ulaşamayan Türbeler” konumuzda bugün sizlerle beraber 20 adet türbeyi incelemeye çalıştık. Var olan tarih kadar yok olanıda hatırlamanın önemli olduğu bilinciyle bugün bu konu üzerinde durmaya çalıştık.
Son olarak bugün türbeleri incelerken isimlerini zikrettiğimiz tüm zâtların mekanları cennet olsun İnşallah...
Comments