Aksaray kİLİSELERİ
Çanlı Kilise
Aksaray İli, Merkez İlçe, Akhisar Köyü'ndedir. Aksaray'a 17 km uzaklıkta, Akhisar Köyü'nün 3-4 km kuzeydoğusunda, Çeltek Köyü'nün de 6 km güneyinde yer alır. Yerel halk tarafından Manastır tepe olarak adlandırılan tepenin eteğinde konumlanmıştır.
Kilisede üç farklı mimari evre tespit edilmiştir. Naos, yapının ilk mimari evresine, batısındaki iki ayrı mekandan oluşan narteks ikinci evresine, kuzeyine bitişik inşa edilmiş parekklesion ise son evresine aittir. XI. yüzyıl (1050)’da inşa edilmiştir.
Kızıl Kilise
Aksaray İli Güzelyurt İlçesi Sivrihisar Köyü’nün 1.5-2 km doğusunda bulunmaktadır.
20. yy’ın başlarında kiliseyi ziyaret eden H. Rott, yapıya geniş yer vermiş, kilisenin ilk planını yayımlamıştır Yapıyı ziyaret ederek planını yayınlayan ve mimarisine ayrıntılı değinen diğer araştırmacılar G.L. Bell ve M. Restle olmuştur. Son olarak S. Doğan, kiliseyi detaylı şekilde ele alarak bir kitap halinde yayınlamıştır.
Kilisenin cephelerinde tüm saçak hattı geisipodes/diş bezemeli ince frizler ve profilli silmeler ile bezenmiştir. Frizlerin büyük bir kısmı yıkılmıştır. Yapının batıya açılan kapı lentolarında ise kabartma tekniğinde madalyon içinde Latin haçı motifi görülür. Batı haç kolunun batı cephesinde at nalı pencerenin kilit taşında madalyon içinde Christogram yer alır. Cephe duvarlarında kazıma haç motifleri görülebilir. Kilise duvarlarına kazılan haç motifleri ve yazılardan yapının hacılar tarafından ziyaret edilen önemli bir dini merkez olduğu anlaşılmaktadır .
“T” biçimi haç planlıdır
Kızıl Kilise’nin Nazianzoslu Aziz Gregorios’un mezar yapısı olarak inşa edilmiş olduğu birçok araştırmacı tarafından kabul edilmektedir. IV. yy’da ölen azizin röliklerinin korunması amacıyla Kızıl Kilise’nin 6. yy’da yapıldığı, kuzeybatıdaki köşe mekanın da azizin mezar yeri olarak planlandığı düşünülmektedir.
Kilise 6. yüzyılın 1084 yılında, Erken Dönem mimari özelliklerini taşıyan serbest haç/çift nefli plan tipinde inşa edilmiştir.
Yüksek Kilise
Kızlar Manastırı olarak da bilinen kilise, dik kayalar üstüne taş oymadır. Güzelyurt ilçe merkezine yaklaşık 3 km mesafededir.
İçinde Bizans döneminden kalma bir şapelin bulunduğu yüksek kayanın tepesine 19. yüzyılda inşa edilmiştir.
Günümüzde “Yüksek Kilise” olarak bilinen “ANALİPSİS TEPESİ” ve civarında çok miktarda işlenmiş obsidiyen (volkanik cam) dan işlenmiş taş baltaları ve seramik parçalara rastlanması, bölgede “Kalkolitik Çağı” insanının yaşadığını göstermektedir.
Ağaçaltı Kilisesi
Aksaray İli, Güzelyurt İlçesi, Belisırma Ihlara Vadisi'ne inen merdivenlerin bitiminde sağda yer alır. Yapım Tarihi 9. - 11. yy olarak tarihlenmektedir.
Ala Kilise
Ala Kilise, Belisırma Köyü'nün kuzeyinde, vadinin doğu yamacında kayaya oyulmuş bir kilisedir. Hristiyanlığın serbest bırakılmasının ardından inşa edilmiştir.
Selime Katedrali
Selime Katedrali iki katlı olarak inşa edilmiş, Kapadokya’nın en büyük katedralidir. Katedral XI. yüzyıl ile VIII. yüzyıl olarak tarihlenmektedir.
Selime katedrali ve manastırına çıkışta yüksek bir koridor karşımıza çıkar ki bu develerin çıkarıldığı kervan yolunun bir kısmıdır. Selime'de kurulan pazar nedeniyle, kervanlar Selime'ye gelmekte ve kervanların güvenliği için develer katedralin orta kesimine kadar çıkartılırdı. Bu kısmın üstüne de dinlenmek ve ibadet etmek isteyenler için Selime Katedrali ve Manastırı inşa edilmiştir.
Selime Kale Manastırı'nın en önemli özelliklerinden biri de bölgedeki din adamlarının yetiştirildiği mekân olmasıdır. Ayrıca ilk yüksek sesli ayin de Selime Katedralinde yapılmıştır. Kayaların oyulmasıyla yapılan ve çoğu kilise olarak inşa edilmiş yapılar Bizans sanatının izlerini taşır. Ayrıca katedralin üst kısmının kale olarak inşa edilmesi dikkat çekmektedir.
Sivişli Kilise
Sivisli Kilise, Güzelyurt ilçesinin güneydoğusunda, Yukarı Mahalle'de Cevizli Sokağın güneyinde yer alan önemli bir tarihi yapıdır. Kilisenin yapımıyla ilgili ilk bilgiler, Lebides tarafından 1899 yılında verilmiştir ve kilisenin ismi "Koimesis tes Theotokon" olarak geçmektedir, yani Meryem'in Ölümü Kilisesi. Kilisenin çevresinde yapılan araştırmalar, buradaki freskoların 25 Mart 1880 ve 1887 tarihlerine kadar uzandığını ortaya koymaktadır. Petropoulos ve Andreadıs'a göre, kilisenin adı "Aziz Anargiri" olarak geçmekte ve burada Aziz Anargiri Bayramı'na gelen hastaların konakladığı odalar bulunmaktadır. İ.H. Konyalı'nın belirttiğine göre, kilisenin kubbesinde Meryem ve 12 Havariyi gösteren önemli bir fresko bulunmaktadır ve IV. Murad döneminde kiliseye ilaveler yapıldığı iddia edilmektedir.
Kilisedeki freskolar, Naos kubbesinde, apsis yan kubbesinde ve apsisin kuzeyindeki niş içinde yer almaktadır. İsa'nın takdis işareti yaptığı mandorla içinde gösterilen freskolar, dört melek tarafından taşınan mandorlanın çevresinde dört İncil yazarının sembollerini içermektedir. Apsis doğu duvarında bulunan on figür arasında, "Gregorius Nazizanzinos" figürü dikkat çekmektedir. Apsis nişindeki "Deesis" sahnesi, takdis işareti yapan bir figür ve İaannes Prodromos ile bir kadın figürünü içermektedir. Apsisin kuzeyindeki niş içindeki freskolar büyük ölçüde tahrip olmuş olsa da, Kahin Kralların Tapınması sahnesi hala seçilebilmektedir.
Sivisli Kilise, tarihî ve sanatsal açıdan zengin içeriğiyle dikkat çeken bir kültürel miras olarak önemini korumaktadır.